Het smurfsyndroom en begrijpelijk schrijven

Laatst las ik (Marjolein) een interessante blog over een moderne (taal)aandoening: het smurfsyndroom. Klinkt bekend? Voor wie het niet kent, een korte uitleg. Het smurfsyndroom houdt in dat we vaak werkwoorden gebruiken die nietszeggend zijn en te vervangen zijn door heel veel andere werkwoorden. Een voorbeeld is ‘realiseren’. Dit betekent: een weg realiseren (aanleggen), een omzetstijging realiseren (bereiken), plannen realiseren (uitvoeren). Drie verschillende woordbetekenissen dus. Een ander woord is ‘aangeven’ of ‘met name’. Met name betekent in het bijzonder, overwegend, namelijk, te weten en om precies te zijn. Duidelijk? Nee! Veel teksten worden door het gebruik van smurfwoorden onduidelijk. Behalve voor de smurfen waarschijnlijk.

Bijna de helft van Nederland heeft taalniveau B1

Veel mensen in Nederland hebben moeite met lezen en schrijven. Met taalniveaus kun je lezers indelen en het taalniveau van een tekst meten, wat iets zegt over de begrijpelijkheid. De niveaus lopen van A1 tot en met C2. Lees hier meer over taalniveaus. 80% van de mensen in Nederland begrijpt taalniveau B1. Maar 75% van de teksten die we schrijven,  zit op taalniveau C1. Natuurlijk ligt het aan je doelgroep welk taalniveau gewenst is, maar het is een belangrijke indicatie dat we nog heel wat te verbeteren hebben!

Ook ik betrap mezelf soms op het gebruik van moeilijke woorden bij het schrijven van teksten. Onnodige werkwoorden, woorden als ‘welke’, ‘echter’ en zelfs ‘wijzigen’ zijn niet B1. Tijdens een interim opdracht voor deltaWonen (woningcorporatie in Zwolle, Kampen en Wezep) werd ik uitgedaagd om álle communicatie op B1 niveau te schrijven. Wat mij daarbij ontzettend hielp, is het raadplegen van www.ishetb1.nl. Een website met zoekfunctie waarin je woorden kunt typen om te controleren of ze op de B1 woordenlijst staan. De site geeft ook alternatieve woorden weer die wel B1 zijn. Zo leerde ik om nog meer stil te staan bij elk woord en elke zin. Om zo begrijpelijk mogelijk te schrijven, een streven dat we natuurlijk voor al onze opdrachtgevers toepassen bij Conceptinc.

Vacatureteksten: een schrijfvak apart

Ik kan niet nalaten om in het bijzonder nog iets te zeggen over begrijpelijkheid en toegankelijkheid van vacatureteksten. In eerst instantie verbaas ik me ook daar over woordkeuze (helemaal niet B1). Maar ik vraag me ook af hoe je bij het scannen van vacatures functies kunt duiden als: redactietijger, reclameheld of het schaap met de vijf poten. Tip: wees altijd kritisch op je vacaturetitel. Doe een keyword-onderzoek en kijk naar welke vacaturetitels wordt gezocht. Dit kan per regio verschillen. Als je hier op in weet te spelen, bereik je de juiste mensen. Nu nog een heldere vacaturetekst. Jouw potentiële medewerker interpreteert iets heel anders dan jij met flexibele werkuren, verbindende schakel of operationele glansrol. Schrijf zo concreet mogelijk op wat je van iemand vraagt en wat je kunt bieden en vertaal dit in duidelijke teksten zonder smurfwoorden. Vacatureteksten zijn een vak apart. En zeker in de huidige tijd van schaarste op de arbeidsmarkt, moet álles aan employer branding en recruitment kloppen. Maar daarover later meer.

Een mooi voorbeeld

Eén voorbeeld van een vacaturetekst hoe het niet moet, van een groot warenhuis. Benieuwd of jij weet welke functie vacant is en welke projecten en klussen je nu gaat doen? ?  

“Je dag zou er zo kunnen uitzien: Je bent een ochtendmens want om 8:00 uur start je werkdag. Zo kun je voor 10.00 uur wanneer de winkel open gaat, al wat klussen aanpakken zodat de klant na opening ongestoord kan winkelen. Om 10:00 uur drink je met je collega’s een lekkere kop koffie en ontbijten jullie samen in het personeelsrestaurant. Na de koffie start er een nieuw project op waarbij je een meeting hebt met een sales-collega en je interior design-collega. Leuk! Jullie gaan aan de slag met een nieuwe presentatie van mooie, nieuwe producten! Na de gezellige lunch ben je terug op je werkplek waarbij je aan de slag gaat met het uitwerken van een lopend project. De planning voor volgende week maak je alvast. Tussendoor is er nog een spoedaanvraag voor wat communicatie die beschadigd is geraakt. Geen probleem, dat pak je mooi nog even mee voordat je naar huis gaat.”

‘Al wat klussen aanpakken’, wat voor klussen? Jammer genoeg noemen ze hier niet een concreet voorbeeld. ‘Nieuwe presentatie van mooie, nieuwe producten’, wat bedoelen ze met ‘presentatie’. Instore of wil je een PowerPoint of tekening in AutoCAD? ‘Uitwerken van een lopend project’, leuk!! Nog steeds geen idee wat voor project. ‘Communicatie die beschadigd is geraakt’ gaat het hier om folders, display… wat? Sowieso leest het raar ‘communicatie die beschadigd is’.

Maar hoe kom je dan wel tot begrijpelijke teksten? Allereerst wees je bewust van de taalniveau verschillen en verplaats je in je doelgroep. Gebruik concrete woorden (spaarpot bijvoorbeeld) en vermijd abstracte woorden (situatie, investering) of duid op zijn minst aan wat je daarmee bedoelt. Zoals in bovenstaand voorbeeld heeft de lezer geen idee wat voor projecten en klussen hij/zij gaat uitvoeren. Probeer ook korte zinnen te schrijven in actieve taal en laat iemand anders je teksten nalezen.

Mocht je er toch niet uitkomen, mail of bel ons 😉